رشد طولی ساقه stem alongation  

پنجه زنی با شروع رشد طولی ساقه متوقف شده و ساقه روی با پیدایش نخستین گره Node    در بالای سطح خاک شروع می شود.

 غلاف روی Booting

مرحله ای که تمام بخش های سنبله تشکیل شده اما در غلاف-برگ اخر قرار دارند. این مرحله با خروج نخستین ریشک ها از غلاف برگچه پایان می پذیرد. در طول این مرحله، سنبله در درون اخرین بخش به سرعت رشد می کند و اغاز مرحله غلاف روی تا مرحله گل دهی را اصطلاحا مرحله رشد سریع سنبله گویند. هر نوع تنش در این مرحله باعث افت شدید عملکرد دانه می شود. تحقیقیات نشان می دهد، اگر تنش خشکی قبل از گل دهی صورت بگیرد اثرات منفی زیادی در عملکرد دانه خواهد داشت. ظهور سنبله در ارقام گندم های ریشک دار با خارج شدن ریشک از غلاف برگ اخر همراه است و در ارقام بدون ریشک، ابتدا سنبله های بالایی از غلاف برگ-پرچم خارج شده و به تدریج سایر سنبلک ها اشکار می شوند. با ظاهر شدن کامل سنبله به مرحله گل دهیflowering   وارد می شویم. مدت گرده افشانی در گندم 1 تا 2 روز است. گندم گیاهی است خود گشن که دگر گشنی در ان کمتر از یک درصد است. هر دانه گرده حداکثر 5 تا 6 ساعت پس از ازاد شدن زنده می ماند این در حالی است مادگی در فاصله 5 تا 10 روز قدرت باروری داشته که اگر در این مدت گرده ای به ان نرسد این قدرت را از دست می دهد و امکان بار وری دوباره نیز وجود ندارد . اگر عقیمی در گیاه وجود داشته باشدSterility  ، میزان ان توسط شرایط محیطی در زمان گرده افشانی مشخص می شود. در دمای بالاتر از 30 درجه سانتی گراد در صد عقیمی( پوکی دانه ) بالا است. دمای opt   برای گرده افشانی 20- 15 درجه سانتی گراد بوده و نباید کمتر از 10 درجه سانتی گراد باشد رسیدن دانه گرده به کیسه رویانی یک ساعت بعد و تلقیح(Fertilization  ) چند ساعت بعد از گرده افشانی صورت می پذیرد. درصد دانه نشینی زمانیopt  است که خارج قسمت فتوترمال photo thermal بیشینه باشد( نسبت تابش دریافتی به دما ) شدت بیشتر اما دما کمتر باشد.

رشد و نمو دانه

رشد اندوسپرم با ذخیره شدن نشاسته در سلول های اندوسپرمی همراه است که ذخیره نشاسته در دانه در حدود 2 هفته پس از تلقیح شروع می شود. در این مرحله، دانه گندم تحت فشار قرار می گیرد( فشار مکانیکی )مایه شیری رنگی از ان خارج می شود که دلیل سفیدی ان تجمع نشاسته در سلول های اندوسپرمی بوده و این مرحله از زندگی گندم را شیری شدنmilk development  می گویند. مزرعه گندم در زمان شیری شدن سبز و شاداب است. رشد جنین بعد از رشد اندوسپرم اغاز می شود. رویان و لایه الرون تنها بخش زنده بذر هستند و باید تا کشت بعدی به زندگی خود ادامه دهند در غیر این صورت بذر جوانه نخواهد زد. در انتهای مرحله شیری شدن جنین به طور کامل رسیده و در صورت جدایی از تخمدان و قرار گیری در محیط کشت، گیاهی کامل را به وجود می اورد( فن کشت جنین ).

مرحله خمیری شدن Dough development  

بعد از مرحله شیری اتفاق می افتد و غلظت مواد جامد در بذر زیاد شده و منابع پروتئینی به صورت اسید امینه به بذر می رسد. در این مرحله اثر ناخن با فشار دادن روی بذر از بین می رود. دو حالت خمیری وجود دارد، سست و سخت. در خمیری سست یا نرم به غیر از برگ-پرچم و سنبله ها سایر بخش های بوته به رنگ زرد و در حالت خمیری سخت اثر ناخن به صورت دائمی با فشار دادن ان باقی می ماند و مزرعه گندم نیمه زرد است. در طی این مراحل مذکور بذر وارد مرحله رسیدگی شده، پوسته بذر کاملا سفت و بذر به سختی به وسیله ناخن تقسییم می شود . در این مرحله بوته ها کاملا زرد شده و از نظر فیزیولوژیکی بین بذر و گیاه مادری هیچ تبادلی صورت نگرفته و دانه به بیشترین وزن خشک خود رسیده است(رسیدگی فیزیولوژیکی Physiological Ripening ). بهترین میزان رطوبت دانه جهت برداشت 14 درصد توصیه شده است که در اولین فرصت بعد از رسیدگی فیزیولوژیکی این کار انجام می شود، چرا که سنبله ها و ساقه هنوز دارای انعطاف پذیری است. در صورتی که برداشت به تاخیر افتد ، بذر ها زیاد رس شده و احتمال ریزش نیز بوجود می اید.

طول دوره رشد معمولا به دما بستگی دارد یعنی اینکه در مناطق گرم و خشک کوتاهتر است یعنی زودتر پر می شود. معمولا میانگین وزن دانه کمتر و نسبت گلوتن به نشاسته در انها زیاد است. در دوره پر شدن دانه علاوه بر نشاسته دو دسته پروتئین نیز در دانه جذب می شوند. اولی البومین است که محلول در اب می باشد و دیگری گلوبولین که در نمک محلول است این دو با هم دسته اول را تشکیل می دهند. گروه دوم به نام پروتئین های ذخیره ای یا گلوتن معروف هستند که شامل گلوتنین که محلول در اسید یا باز اشت و گلیادین که در الکل محلول است. گلیادین 43 تا 58 % ارد گندم را تشکیل می دهند که در ان اسید امینه لایسین کم است همان طور که قبلا اشاره شد خاصیت نانوایی گندم بستگی به گلوتن دارد که مقدارش در ارقام متفاوت است. این مقدار قدری با اضافه کردن نتروژن به خاک و پاشش روی شاخ و برگ در دوره پر شدن دانه می تواند بیشتر باشد. در غلات بیشترین گلوتن مربوط به گندم است و به ترتیب چاودار، جو و یولاف در مراحل بعدی قرار دارند. میانگین پروتئین گندم در حدود 10% در نظر گرفته می شود. که بیشترین درصد وزنی ان در رویان و اسکوتلوم می باشد

.{{ ادامه مطالب در گندم شماره 3 }}